Historie
De Grote of Sint Maartenskerk in Epe staat te boek als de moederkerk van de Noordoost-Veluwe. De kerk is destijds gewijd aan Sint Maarten van Tours. De toren van de kerk is Romaans, maar de kerk zelf is een pseudo-basiliek. Er zijn drie bouwperioden van deze kerk bekend.
De Grote of Sint Maartenskerk
De kerk dateert uit de twaalfde eeuw. De fundamenten van de kerk en het 15 meter hoge gedeelte van de toren is gebouwd tussen 1125 en 1150. De oude kerk, die bij de lage toren hoorde, had een oppervlak van circa 7,22 x 16 meter. De punt van het dak was ongeveer 10 meter hoog. De muren van deze kerk waren gemaakt van tufsteen.In het midden van de 13e eeuw vond een grote verbouwing in vroeg-gotische stijl plaats. De toren werd 4,5 meter verhoogd. De kerk werd in de lengte niet vergroot, maar wel verbreed waarbij de zijmuren van de oude kerk werden afgebroken. De breedte werd ongeveer 10 meter, waardoor de kerk ongeveer zo groot werd als het huidige schip. Uit de 13e eeuw zijn ook elementen te vinden in de triomfboog tussen het koor en het schip.
Pseudo-basiliek
Aan het einde van de 14e eeuw werd begonnen met een grote verbouwing, die geleid heeft tot het huidige kerkgebouw, feitelijk de derde kerk. Pseudo-basiliek is de naam van dit type kerk, een rechthoekig door pilaren gescheiden driebeukig bouwwerk; vanwege doorlopend zadeldak zijn er alleen ramen in de zijbeuken.De verbouwing blijkt rond 1415 met wederom een verhoging van de toren zijn voltooid. De toren werd met 10 meter verhoogd, waardoor de hoogte van het stenen deel, de torenromp, 26 meter werd. Hierop werd een houten spits gebouwd van ruim 20 meter, bedekt met lei en bekroond met een bal, het moederkruis en de haan. De galmgaten uit de 13e eeuw zijn dichtgemetseld en de deelzuiltjes in de nieuwe galmgaten geplaatst. De gerfkamer, de ruimte waar de geestelijke zich verkleedde voor de dienst, is rond 1500 aangebouwd.
De toren van de Grote Kerk is 52,5 meter hoog. Daarmee heeft Epe, na Voorst, de op een na hoogste Romaanse toren van de Veluwe. De belangrijkste reden voor de bouw van een kerktoren is het onderbrengen van de klokken. Deze geven uiting aan het bijeenkomen op een religieuze plaats. Ook hadden de klokken een alarmfunctie bij brand of dreigend hoog water.
Monumentaal multifunctioneel juweel
Help mee!Renovaties en verbouwingen
Het kerkgebouw is in 2010 en 2012 gerestaureerd en heringericht, waardoor het meervoudig gebruik van de kerk ten bate van de Eper dorpsgemeenschap beter kan worden gerealiseerd.Ook de afgelopen periode hebben er diverse renovaties en verbouwingen plaatsgevonden, zodat dit ‘monumentale multifunctionele juweel’ in Epe haar bestaansrecht houdt. Daaraan heeft de Stichting Vrienden van Toren en Grote Kerk Epe altijd een wezenlijke financiële bijdrage kunnen leveren.
De Grote Kerk in Epe
Een monument dat niet weg te denken is uit het centrumTijdens de torenrestauratie in 2017 zijn ook de haan, het wijdingskruis (een leliekruis met een hert als windwijzer) en de wijzers van de klokken vervangen en gerestaureerd.
Het Meere-orgel uit 1809 is een Rijksmonument. Het is in 1994 gerestaureerd door Orgelmakers Reil uit Heerde.
In de kerk worden regelmatig tentoonstellingen gehouden, die ook tijdens de openingsuren vrij te bezichtigen zijn. Daarnaast biedt de kerk ruimte voor optredens van koren en diverse muziekensembles, en met regelmaat worden er concerten gehouden. Verder is de kerk, als centraal gelegen gebouw, beschikbaar voor activiteiten die het belang dienen van de gehele dorpsgemeenschap van Epe. Naast de erediensten op zondag worden er concerten, uitvaartdiensten, exposities en evenementen (zoals de Play In) gehouden. De kerk is in de zomermaanden geopend voor het publiek.
(bronvermelding: ‘Dit Huis van Hout en Steen’ het boek geschreven door Jan van Zellem)
